نوشتن از محمد یعقوبی

نوشتن از محمد یعقوبی، نوشتن درباره ی نویسنده‌ای است که در این دو دهه، بیشترین تأثیر را بر جریان اجتماعی و سیاسی گفتمان تئاتری گذاشته و در عین حال تأثیری مشهود بر ادبیات نمایشی بعد از خود.

پدیده‌ی دهه‌ی هفتاد نمایشنامه‌نویسی ایران که نگاه رئالیستیَش(پیوندخورده با فرمالیست) در نقد اجتماع و سیاست، جریانی را به راه انداخت و موفقیت‌هایی را به دنبال داشت که بخش زیادی از نویسنده‌گان تازه‌کار و حتا هم‌نسلش برای کسب موفقیت به دنبال شیوه‌ی نوشتن به سبک یعقوبی رفتند. آثار او در کنار کپی‌های نوشتاری جعلی از آثارش و شیوه نوشتنش که هنوز هم در سالن‌های نمایش اجرا می‌شود، هر کدام از نوشته‌هایش دست کم چندین و چند بار توسط گروه‌های مختلف با نگاه‌های متفاوت اجرا رفته است که این مسئله نه تصادفی و نه سلیقه‌ای است.

البته پیش از یعقوبی نگاه و ریشه‌های نوشتار نمایشی رئالیستی در آثار برخی پیشیینیانش بود اما  دهه‌ی هفتاد، دهه‌ی اصلاحاتی بود که نیاز به حرف امروز، از امروز و با نگاه واقعبینانه و رئالیستی داشت. حتا می‌شد گفت اگر یعقوبی نمی‌نوشت قطعن نمایشنامه‌نویسی ایران به رئالیسم اجتماعی می‌رسید اما شاید موفقیت یعقوبی را نداشت زیرا شیوه‌ی منحصر به فرد یعقوبی شامل: تنوع در تکنیک نوشتن(دیالوگ‌نویسی، بن‌مایه‌های جذاب، فرم متفاوت و نو، ساده‌گفتن مسائل پیچیده و..)، نگاه رئالیستی-فرمالیستی و در عین حال سیاسی، نگاه به روابط اجتماعی، مخصوصن روابط زوج‌ها که دهه‌ی هفتاد اوج شروع تنش در این روابط و فروپاشی‌شان بود) و پرداختن به موضوعاتی جهان‌شمول است که یعقوبی را یگانه ساخت.

اگر زبان فارسی و زبانی که یعقوبی با آن می‌نوشت و می‌نویسد در اقلیت نبود، (اقلیت سیاسی و جغرافیایی، و نه اقلیت ادبی) قطعن پیشروتر از نویسنده‌گان خارجی زبانی بود که آثارشان ترجمه می‌شود و بر سر ادبیات نمایشی ایران گذاشته می‌شود.

یعقوبی امروز، در اوج پخته‌گی، نوشته‌های مهم‌تر  و مهم‌ترش را در این روزها و آینده خواهد نوشت.

مهدی میرباقری (نمایشنامه‌نویس)