چندین چرا و چند چون
دربارهی زباننگاری در نمایشنامههایم
محمد یعقوبی
در نمایشنامههایم خواهید دید که پیشوندها و پسوندها را واژههای ترکیبی را جدا و بیفاصله نوشتهام، مثلن «بیچاره» را «بیچاره»، «بیشتر» را «بیشتر»، «امروز» را «امروز»، «دشوار» را «دُشوار» یا «نمایشنامه» را «نمایشنامه» نوشتهام. چرا؟ چون خواناتر است و سازگارتر با ساختارِ دستورِ زبانِ فارسی، گویاتر در رساندنِ معنا پس فهمیدنیتر، همراهتر با آوای کلام و البته یکدستتر و دورتر از سرهمنویسیِ پراستثنا. اما شاید جاهایی ببینید که پیشوند یا پسوندی به واژهی قبل یا بعد خود چسبیدهاست، مثلن «کودکانه» را همینطور مینویسم، چرا؟ چون مهمترین معیارم آوای کلام است، وقتی که پسوندی آوایش با واژهی اصلی گره خورده است، از موسیقی پیروی میکنم. همانطور که «بیشتر» اینگونه جدا خواناتر و آوانگارتر است، «کودکانه» چسبیده به هم خواناتر و آوانگارتر است. «کودکانه» یا «ساختار» را جدانوشتن هم موسیقی را مخدوش میکند هم معنا را. اما «بیشتر» را همینطور جدا نوشتن هم به آوای کلام پایبند است هم به معنای آن.
و خواهید دید که واژههای تنویندار را با حرف «ن» نوشتهام چون آوانگارتر است.
و خواهید دید که «زندگی» را «زندهگی»، «خستگی» را «خستهگی» نوشتهام. چرا؟ چون لزومی ندارد «ه»یِ توسریخوردهی مشهور به «های» ناملفوظ را حذفکنیم. چرا «ه» را حرف زایدی بپنداریم و «گ» را جایگزین آن؟ این رفتار با «ه» فقط خوارپنداشتنِ این حرفِ سیاهبخت نیست، «گ» را هم در حد یک مزدورِ جایگزین خوار میکند. به سود زبان هم که نیست، پراستثناکردنِ زبان است. پس بهتر است «گ» را نه جایگزینِ «ه» بلکه حرف میانجی بپنداریم، میانجی برای خوشآواشدن.
و شما در نمایشنامههایم ضمیر متصل نخواهید دید، ضمیر در نمایشنامههایم همواره جدا از واژهی بعد از خود ولی بیفاصله نوشته شده است. چون مثلن «بهت» را در معنای «به تو» اگر «بهت» بنویسیم هم خواناتر است هم دریافتنیتر. راستی چرا پس «خواندنی» را «خاندنی»، «خواستن» را «خاستن» نمینویسم؟ چون تا امروز قانع نشدهام اندک واژههای بینوایی را که به اینگونه نوشتن ویژهاند و دلیل تاریخی خود را دارند از ریخت بیندازم.
و «ه» به تنهایی در پایان جملهها کوتهنوشتِ «است» است. پس «کیه» را «کیه» مینویسم، «چیه» را «چیه» مینویسم؛ چرا؟ چون خوشم نمیآید در محاورهنویسی «ه» را در معنای «است» بیدلیل به واژهی پیش از خود میچسبانند.
و خواهید دید که…
۹۳۰۲۱۴